همه چیز راجب طوفان ها ، هاریکن ، چرخنده حاره ای طوفان گرمسیری

تمام اطلاعات بر گرفته از وبلاگ هواشناسی میناب است

http://havaminab.blogfa.com

طوفان‌های حاره‌ای

در چه مناطق و یا عرض‌های جغرافیایی پدید می‌آیند و قدرت تخریب آنها از کجا ناشی می‌شود؟

این طوفان‌ها انرژی خود را در حقیقت از آب دریا می‌گیرند. بیشتر طوفان‌های دریایی در منطقه خاصی در نواحی استوا یعنی حدود 5 درجه شمالی تا 5 درجه جنوبی ایجاد می‌شوند. در زمان شکل‌گیری این نوع الگوهای جوی منطقه‌ای کم فشار ایجاد می‌شوند. حرکت دودی هوا سبب می‌شود بخار آب از سطح آب به ارتفاعات بالاتر منتقل شود و ابرهایی تولید کند که عموما رشد قائم قابل توجهی دارند و سبب بارش می‌شوند. فراوانی این الگوهای جوی در مناطق حاره زیاد است ولی باید توجه داشت که تمام این شرایط باعث ایجاد طوفانی در حد کاترینا نمی‌شوند.

چه شرایطی لازم است تا تلاطم یا اغتشاش جوی به مراحل دیگر برسد و یک طوفان حاره‌ای پدید آید؟

- وضعیتی که باعث ایجاد چنین طوفان‌هایی می‌شود در چند شرط خلاصه می‌شوند که عبارتند از:

- دمای آب اقیانوس در منطقه تشکیل این الگوهای جوی باید 5/26 درجه سانتی‌گراد یا بیشتر باشد و این دما تا عمق 45 متری گسترش داشته باشد یعنی این دما نباید فقط منوط به سطح دریا باشد. بدیهی است در شرایطی که حداقل دمای 5/26 تا عمق 45 متری گسترش داشته باشد دمای سطح آب از این عدد بالاتر خواهد بود.

- در منطقه تشکیل این نوع طوفان‌ها یعنی در 5 درجه جنوبی تا 5 درجه شمالی استوا باید ناپایداری و اغتشاش جوی حاکم باشد. یعنی باید فرآیندی حاکم باشد که حرکت رو به بالای هوا را از سطح دریا تقویت و تشدید کند.
- ویژگی بسیار مهم دیگر این است که شدت باد در سطح دریا تا ارتفاعات بالاتر یعنی 15 کیلومتری نباید زیاد باشد یعنی جو در آن محدوده باید نسبتا آرام باشد. دیدگاه دیگری که در این بخش مطرح می‌شود این است که مقدار تغییر سرعت باد با ارتفاع (چینش باد) کم باشد. سپس چینش باد باید ضعیف باشد.

چه زمانی به این نوع طوفان‌های دریایی هاریکن گفته می‌شود؟

- با توجه به حداکثر یا پیشینه سرعت بادی که با این سامانه‌ها همراه است این سیستم‌ها را به سه دسته تقسیم می‌کنند. در مناطق کم‌فشار حاره‌ای پا و فشار حاره‌ای سرعت باد درون این سامانه‌ها حداکثر می‌تواند 16 متر بر ثانیه باشد، زمانی که سرعت باد از 16 m/s به 17 m/s تا 32 m/s می‌رسد به آن طوفان حاره‌ای گفته می‌شود. در شرایطی که سرعت باد از 32 m/s تجاوز کند و به 33 m/s یا بیشتر برسد به آن اصطلاح هاریکن اطلاق می‌شود. البته هاریکن به سامانه‌هایی گفته می‌شود که در آمریکای شمالی و بر روی اقیانوس اطلس شکل می‌گیرند. طوفان‌هایی که روی اقیانوس آرام شکل می‌گیرد و مناطق جنوب شرق آسیا را تحت تاثیر قرار می‌دهد تایفون می‌گویند و در نیم کره‌جنوبی و در استرالیا به همین نوع طوفان‌ها ویلی‌ویلی گفته می‌شود.

به هر حال در هر منطقه‌ای که اقیانوس حاره‌ای داشته باشیم این نوع طوفان‌ها به وجود می‌آید مثل اقیانوس آرام، اطلس و هند.

طوفان‌های حاره‌ای از نظر میزان و شدت تخریب به چند دسته تقسیم می‌شوند؟

ج- عموما 5 دسته یا کلاس با استفاده از مقیاس سافیرسیمپسون برای اینها تحریف می‌شود. کمترین سرعت بادی که وارد این دسته‌بندی می‌شود 33 m/s است و بر حسب افزایش سرعت باد وارد دسته‌های دیگر می‌شود به عنوان مثال هاریکن کاترینا در مرحله نهایی بلوغ و تکامل در کلاس 5 جای گرفت. البته یک طوفان می‌تواند در مراحل ابتدایی که سرعت باد در آن کم است در کلاس‌های پایین جا بگیرد و پس از طی مراحل توسعه به درجه‌بندی‌های بالاتر برسد بار دیگر کاترینا را مثال می‌زنیم که ابتدا در درجه 4 قرار گرفت ولی تا 5 هم توسعه یافت. به هر حال کلاس 1ضعیف‌ترین آن است که سرعت باد بین 118 تا 152 کیلومتر در ساعت است و در کلاس 5 سرعت باد به پیش از 250 کیلومتر در ساعت می‌رسد.

چرا این نوع طوفان‌ها به صورت چرخنده در می‌آیند، اصولا چه فرقی با گردباد و تورنادوها دارند؟- چرخش طوفان‌ها حاصل حرکت باد و حرکت وضعی زمین است. باید توجه داشت که گردبادها در خشکی ایجاد می‌شدند.

گرادیان یا اختلاف فشار در دو منطقه عامل ایجاد باد است اما چون باد بر روی زمینی ایجاد می‌شود که خود در چرخش است و بنابراین زمین بر اثر ایجاد حرکت نیرویی بر باد وارد می‌کند که به آن نیروی کوریولیس می‌گویند. بنابراین بادهایی که تداوم دارند و حرکت طولانی دارند دارای چرخش می‌شوند و گردبادهایی را به وجود می‌آورند که در نیم‌کره‌شمالی جهت چرخش آنها خلاف جهت عقربه‌های ساعت است و در نیم‌کره جنوبی عکس این مسئله (گردش واچرخندی) است.

منظور از چشم گردباد یا هاریکن چیست؟در هر وضعیت جوی که با حرکت بالارو داریم در کنار آن یک حرکت پایین‌رو است، حرکت رو به بالا و صعودی سبب می‌شود بخار آب از سطح زمین بالا رود و تشکیل ابر دهد و حرکت رو به پایین باعث می‌شود هوای کم رطوبت بالا به پایین بیاید و در اصطلاح هواشناسی شود و اگر بخار آبی هم داشته باشد تبخیر شود. در این نوع چرخندها در یک شعاع 250 کیلومتری حرکت رو به بالاست و درست در مرکز آن گریزی برای حرکت رو به بالا ایجاد می‌شود که بتواند آن را ترمیم کند بنابراین در مرکز این سامانه به قطر حدود 50 کیلومتر حرکت رو به پایین ایجاد می‌شود در بخش بیرونی این سامانه‌ها (حرکت رو به بالا) ابرهایی با ارتفاع 15 تا 20 کیلومتر بارش‌های شدید و رعد و برق‌های عظیم وجود دارد ولی در بخش مرکزی (حرکت رو به پایین) ظاهرا یک هوای صاف و آرام دیده می‌شود. با توجه به این مسئله می‌توان مشاهده کرد وقتی طوفان حاره‌ای و یا گردبادی از منطقه عبور می‌کند اگر چشم طوفان از آن منطقه بگذرد تا حدود نیم ساعت هوا بسیار متلاطم، سرعت باد حدود 200 کیلومتر در ساعت یا بیشتر و بارش شدید همراه با رعد‌و‌برق دیده می‌شود ولی طی چند دقیقه یکباره آن باد قطع می‌شود و ممکن است تا نیم ساعت هم این شرایط سکون تداوم یابد و حتی خورشید هم بدرخشد ولی وقتی چشم طوفان عبور می‌کند به یکباره سرعت باد افزایش می‌یابد از آنجایی که این سامانه دارای چرخش هستند سرعت باد قبل از عبور چشم خلاف سرعت باد بعد از رویت چشم است (در مرحله اول شمال به جنوب و سپس از جنوب به شمال است).

مدت عمر این سامانه‌های جوی چقدر است؟حدود 1 هفته تا 4 هفته عمر دارند و مدت عمر اینها بستگی به از میان رفتن هر یک از شرایط ایجاد و توسعه طوفان‌ها و گردبادها دارد.

rain rain storm  storm weather world  weather world  weather world

گردبادها به چه صورت تقسیم‌بندی می‌شوند؟
گردبادها با در نظر گرفتن خسارتی که بادهایشان به وجود می‌آورند به 6 دسته تقسیم می‌کنند. مقیاس اندازه‌گیری F یا فوجیتا می‌باشد. مثلا FO دارای شدت بادی کمتر از 115 کیلومتر در ساعت است که بعضی خانه‌های کاروانی و کمپی را از پایه‌های خود جدا می‌کند و وسایل نقلیه را از جاده منحرف می‌کند و گردباد تند FO که سرعتی حدود 417 تا 508 کیلومتر در ساعت دارد می‌تواند یک خانه مستحکم دارای پی را از جای خود بلند و تا مسافت قابل توجهی حمل کند. درخت‌های بزرگ را از جا بکند، پوست درختان را از تنه آنها به طور کامل جدا کند. حتی یک ساختمان بتنی مسلح شده با استیل اگر روی زمین قرار داشته باشد به کلی ویران خواهد شد. گردبادهای F1 تا F4 بین این دو دسته قرار می‌گیرند.

این نوع سامانه‌های جوی چگونه دیده‌بانی می‌شوند؟از طریق ایستگاه‌های زمینی و هوایی، دیده‌بانی مستقیم از طریق ایستگاه‌های خودکار شناور دریایی و کشتی‌ها صورت می‌گیرد، هواپیماهای بدون سرنشین نظارت ماهواره‌ای و رادار داپلر هم در تعیین و ردیابی این پدیده‌ها از طریق نظارت غیرمستقیم نقش مهمی دارند.
باید توجه داشت که پیش‌بینی این که طوفان‌ها تا چه مرحله‌ای توسعه و رشد می‌یابند کار ساده‌تری است تا این که بگویند دقیقا از چه مسیری عبور می‌کنند.
بیشتر طوفان‌های حاره‌ای در نواحی استوا یعنی حدود 5 درجه شمالی تا 5 درجه جنوبی شکل می‌گیرند
مسیر این نوع سامانه‌های جوی بر روی مناطق حول استوا از شرق به غرب است یا به بیانی آنها جریانات شرقی هستند و بنابراین سواحل شرقی و یا شمال شرقی آمریکا و استرالیا پتانسیل برخورد چنین طوفان‌هایی را دارند.


صرف نظر از این که چه تعداد نقشه هواشناسی داشته باشیم، هاریکن چیزی بیشتر از یک نقطه است و مسیر آن بیش از یک خط است. سیستم عظیمی که مناطق وسیعی را تحت تاثیر قرار می دهد و برای محل هایی که مورد اصابت چشم طوفان قرار می گیرد و چشم آن به ساحل می رسد باید تدابیر خاصی اندیشیده شود. در این جا توضیحی در باره قسمت های مختلف هاریکن ارائه می کنیم.

- چشم طوفان

مرکز هاریکن که آرام است و حدود 40 تا 80 کیلومتر عرض آن است، در لحظه ای که چشم طوفان فرا می رسد، کسانی که با آن مواجه می شوند تعجب می کنند که چگونه این همه باران و طوفان یک مرتبه بند می آید و بلافاصله باد و باران در جهتی مخالف شروع می شود.

- دیوار چشم 

دیواره ای است که دور چشم می چرخد و شدیدترین بادها را ایجاد می کند. تغییر در ساختار چشم و دیوار آن در سرعت باد تغییر ایجاد می کند که نشانه شدت طوفان است. چشم کوچک یا بزرگ می شود.

- نوار بارانی
نوار بارانی بیرونی تا چندین صد کیلومتر از مرکز گسترش می یابد. هاریکن اندرو در سال 1992 تا 200 کیلومتر از مرکز چشم طوفان فاصله داشت در حالیکه در هاریکن گیلبرت در سال 1988 تا 1000 کیلو متر گسترش یافت. این نوار بارانی پر حجم به صورت خلاف جهت عقربه های ساعت بارانی و چشم طوفان زیر ابرهای سطوح بالاتر پنهان می شود و دیده بان ها نمی توانند از تصاویر ماهواره ای استفاده کنند.

- مقایسه های تاریخی کاترینا سومین هاریکن بزرگ تاریخ امریکاست. اولین مورد ثبت شده هاریکن گالوستن در سال 1900 بین 8000 تا 12000 نفر تلفات داشت، در حالیکه هنوز نیواورلئان زیر آب رفته 20000 نفر مفقود الاثر هستند. رقم دقیق هنوز معین نشده است. دوازده ایالات امریکا زیر آب رفته اند و آب مساحتی بزرگتر از خاک انگلستان را به زیر آب برده است و چند ماه طول می کشد تا به طور کامل تخلیه شود.

هاریکن گونو هم یکی از بزرگترین هاریکن های قرن ۲۱ است و بزرگترین هاریکن قاره آسیا در قرن ۲۱ همچنان متعلق به هاریکن گونو می باشد.

مرگبارترین هاریکن اقیانوس اطلس میچ نام داشت که در سال 1998 تعداد 18000 نفر را در امریکای مرکزی کشت. بزرگترین هاریکن در سال 1780 ثبت شده که 22000 نفر را به کام مرگ فرستاد. مرگبارترین چرخند هم در سال 1970 در پاکستان شرقی ( بنگلادش فعلی) رخ داد که 500000 نفر را کشت.

- مقدمات وقوع طوفان هاریکن

ناپایداری های موجود وضعیت آب و هوا، وجود اقیانوسهای حاره ای گرم، وجود رطوبت و بادهای نسبتا ملایم از عوامل وقوع طوفان های هاریکن می باشند. در صورتی که این شرایط دقیقاٌ و در مدت زمان لازم ادامه یابد با ترکیب یکدیگر موجب بروز بادهای سخت، موجهای عظیم، باران های سیل آسا و همچنین سیلابهایی می گردند که ما را با وقوع این پدیده روبرو می سازد.

سالانه بطور میانگین 10 طوفان حاره ای بر روی اقیانوس، دریای کارائیب و خلیج مکزیک بوقوع می پیوندد که بسیاری از آنها بر روی این اقیانوس توقف می کنند که از میان آن ها شش طوفان هر ساله به هاریکن تبدیل می شوند. بطور میانگین تقریباٌ هر سه سال 5 طوفان هاریکن در خط ساحلی ایالات متحده بوقوع می پیوندد، که موجب کشته شدن تقریبی 50 تا 100 نفر در سراسر این ایالت ها از ایالت تکزاس تا ایالت مین می گردد که 2 طوفان آن از هاریکن های اصلی ( با وزش بادهایی با سرعت بیش از 110 مایل در ساعت) بشمار می آیند.

- هاریکن چیست ؟

هاریکن نمونه ای از یک چرخند حاره ای است و اسم عامی برای یک سیستم کم فشار به حساب می آید که اصولا در مناطق حاره ای تشکیل می شود.

این چرخند با رعد و برق همراه است و در نزدیکی سطح زمین در نیمکره شمالی بر خلاف جهت عقربه های ساعت می چرخد.

طوفان های هاریکن بر اساس شدت باد و با استفاده از مقیاس هاریکن سافیر سیمپسون (Saffir-Simpson) طبقه بندی می شوند . در این طبقه بندی طوفان طبقه 1 از کمترین سرعت باد و طوفان هاریکن طبقه 5 از بیشترین سرعت باد برخوردار است .

شرایط این طبقه بندی نسبی است زیرا طوفان هایی که در طبقه بندی پایین تر قرار دارند گاهی اوقات می توانند خسارت های گسترده تری را نسبت به طوفان های دیگر بوجود آورند، که این امر بستگی به محل وقوع و خطرات بسیاری است که همراه دارند. در حقیقت طوفان های حاره ای می توانند اساساٌ بعلت وقوع سیلاب زیانها و خسارتهای جانی قابل ملاحظه ای را بوجود آورند.

ودر آخر نکته ای که قابل تعمل است و می تواند زنگ خطری برای ما باشدافزایش وقوع توفان های حاره ای در غرب اقیانوس هند ودریای عمان است در سالهای اخیر چندین توفان حاره ای قوی در این منطقه به وجود آمدندمانند توفان گونو ـ توفان یمینه و توفان فیت که خوشبختانه هیچ کدام از این طوفان ها وارد کشور ما نشدند وهر کدام از این طوفان ها قبل از ورود به کشور ما به دلیل غلبه پرفشار جنب حاره ای از بین رفتند و یا تغییر جهت دادند و فقط تأثیراتی جزئی روی مناطق جنوبی کشورمان به جا گذاشتند اما این نمی تواند باعث خوش بینی ماشود چون که اگر روزی یکی از این طوفان ها وارد کشور ما شود فاجعه ای بسیار وحشتناک رخ خواهد داد و همان طور که می داتید اگر توفان گونو ضعیف نمی شد وبا همان درجه ۵ که جزء قویترین طوفان های روی کره زمین بود وارد کشور ما می شد حادثه ای بسیار بزرگتر و وسیع تر از زلزله بم رخ می داد به هر حال امیدواریم هیچ وقت این طوفان ها وارد کشور ما نشوند وما هم باید هر سال در ماه های خرداد و تیر آماده مقابله با چنین پدیده ای باشیم